Ngày 01/9/2025, Thông tư số 41/2025/TT-BNNMT ngày 14/7/2025 của Bộ Nông nghiệp và Môi trường hướng dẫn kỹ thuật về phòng ngừa, ứng phó sự cố chất thải và phục hồi môi trường sau sự cố môi trường chính thức có hiệu lực (“Thông tư số 41”). Quy định này đặt ra các yêu cầu kỹ thuật cụ thể nhằm hạn chế nguy cơ, xử lý kịp thời khi sự cố xảy ra, đồng thời bảo đảm việc phục hồi môi trường, hãy cùng Luật Hợp Nhất tìm hiểu sơ bộ thông qua nội dung bài viết dưới đây.
1. Nhận diện và dự báo nguy cơ sự cố chất thải
Theo quy định tại Mục 1 của Thông tư số 41 quy định về nhận diện và dự báo nguy cơ sự cố chất thải, cụ thể:
- Các phương tiện, công trình, hạng mục có nguy cơ cao được xác định gồm:
- Phương tiện vận chuyển chất thải nguy hại.
- Kho, khu vực lưu giữ chất thải rắn và lỏng.
- Hồ chứa nước thải, bùn thải; bãi chứa chất thải từ khai thác, tuyển quặng.
- Bãi chôn lấp chất thải.
- Hệ thống xử lý nước thải, khí thải và các công trình xử lý chất thải thuộc diện cấp phép môi trường.
- Nguyên nhân gây sự cố có thể đến từ chủ quan (phân loại, vận hành sai quy trình, bảo dưỡng không đầy đủ) hoặc khách quan (thiên tai, sự cố bất khả kháng khác).
- Khi xảy ra sự cố, chất thải có thể phát tán dưới dạng nước thải, khí thải hoặc rắn – lỏng, ảnh hưởng trực tiếp đến đất, nước, không khí và khu vực dân cư xung quanh.
2. Biện pháp phòng ngừa, ứng phó sự cố chất thải
Mục 2 của Thông tư số 41 quy định chi tiết về các biện pháp phòng ngừa, ứng phó sự cố chất thải, cụ thể:
- Thông tư quy định các biện pháp kỹ thuật chung như:
- Công trình, hạng mục xử lý chất thải phải bảo đảm tiêu chuẩn kỹ thuật, khoảng cách an toàn môi trường.
- Ứng dụng công nghệ tiên tiến, quan trắc tự động, thiết bị cảnh báo sớm (ảnh vệ tinh, dữ liệu ảnh viễn thám thời gian thực, phương tiện bay không người lái hoặc thiết bị, phương tiện khác).
- Trang bị đầy đủ vật tư, thiết bị ứng phó, tổ chức lực lượng được đào tạo, huấn luyện định kỳ.
- Có danh sách liên hệ khẩn cấp khi sự cố xảy ra.
- Ngoài ra, biện pháp cụ thể được áp dụng đối với từng loại hình:
- Phương tiện vận chuyển chất thải nguy hại: phải được phép lưu thông, đi đúng tuyến, trang bị vật liệu ngăn chặn sự cố.
- Kho lưu giữ chất thải: không lưu giữ quá khả năng chứa, tránh tồn lưu kéo dài, có biện pháp ngăn chặn ngập lụt, tràn đổ.
- Hồ chứa, bãi chôn lấp chất thải: xây dựng đúng quy chuẩn, thường xuyên kiểm tra bờ đập, kịp thời gia cố khi có nguy cơ sạt lở, vỡ bờ.
- Hệ thống xử lý nước thải, khí thải: trang bị hồ sự cố, thiết bị dự phòng, lắp quan trắc tự động; khi sự cố xảy ra phải dừng nguồn phát sinh, khử ô nhiễm, gia cố thiết bị.
- Hệ thống xử lý chất thải (đốt hoặc công nghệ khác): phân loại chất thải trước xử lý, giám sát nhiệt độ/nồng độ bằng thiết bị tự động; khi có sự cố phải dừng nạp chất thải, triển khai biện pháp giảm nhiệt hoặc xử lý ô nhiễm kịp thời.
3. Tổ chức ứng phố sự cố chất thải
Mục 3 Thông tư số 41 quy định về tổ chức ứng phó sự cố chất thải:
- Kế hoạch phòng ngừa, ứng phó sự cố chất thải cấp cơ sở: Chủ dự án đầu tư, cơ sở phải xây dựng kịch bản ứng phó sự cố, dự báo nguy cơ, bố trí lực lượng và phương tiện ứng phó, lập danh mục công trình có nguy cơ xảy ra sự cố.
- Kế hoạch ứng phó sự cố chất thải cấp xã, cấp tỉnh: Căn cứ vào kế hoạch cấp cơ sở để chủ động xây dựng kịch bản ứng phó sự cố phù hợp thực tế địa phương, định kỳ rà soát, tổng hợp cơ sở có nguy cơ.
- Tổ chức ứng phó sự cố chất thải đối với cấp xã, cấp tỉnh: theo quy định tại Điều 125 Luật Bảo vệ môi trườngvà Điều 7 Quy chế ứng phó sự cố chất thải được ban hành kèm theo Quyết định số 11/2025/QĐ-TTg ngày 23 tháng 4 năm 2025 của Thủ tướng Chính phủ, bảo đảm phối hợp giữa các lực lượng, thường xuyên cập nhật diễn biến sự cố.
4. Kỹ thuật phục hồi môi trường sau sự cố
Chương III Thông tư số 41 quy định về kỹ thuật phục hồi môi trường sau sự cố môi trường:
- Chất thải phát sinh trong quá trình xử lý sự cố phải được phân loại, thu gom và xử lý đúng quy định.
- Việc phục hồi môi trường phải bảo đảm đáp ứng quy chuẩn kỹ thuật môi trường, ưu tiên áp dụng công nghệ thân thiện môi trường, hướng đến kinh tế tuần hoàn.
- Các kỹ thuật phục hồi được áp dụng linh hoạt theo từng thành phần môi trường bị ảnh hưởng (không khí, nước mặt, nước ngầm, đất) với các phương pháp: Vật lý, cơ học, hóa học, sinh học hoặc kết hợp.
- Chủ dự án đầu tư, cơ sở gây sự cố có trách nhiệm lập và thực hiện kế hoạch phục hồi môi trường, đồng thời phải chịu sự giám sát, nghiệm thu của cơ quan có thẩm quyền.
5. Kết luận
Thông tư hướng dẫn kỹ thuật về phòng ngừa, ứng phó sự cố chất thải và phục hồi môi trường từ ngày 01/9/2025 là bước đi quan trọng nhằm hoàn thiện hành lang pháp lý trong quản lý rủi ro môi trường. Quy định mới không chỉ tập trung vào việc xử lý sự cố khi đã xảy ra, mà còn nhấn mạnh công tác phòng ngừa, cảnh báo sớm và phục hồi bền vững. Doanh nghiệp, cơ sở sản xuất, kinh doanh cần sớm rà soát, cập nhật hệ thống kỹ thuật, kế hoạch ứng phó và quy trình vận hành để bảo đảm tuân thủ quy định pháp luật, đồng thời giảm thiểu tác động đến môi trường và cộng đồng.
Quý bạn đọc có thắc mắc hoặc có nhu cầu cần được tư vấn về vấn đề nêu trên vui lòng liên hệ địa chỉ email: info@hnlaw.com.vn, SĐT: 0972362884 của Công ty Luật TNHH Hợp Nhất để được hướng dẫn thêm!
————————-
Người thực hiện: Phạm Ngọc Chiến
Tham vấn bởi: ThS. LS. Nguyễn Thị Hằng Như
(Bản quyền tác giả và sở hữu chuyên đề thuộc về Công ty Luật TNHH Hợp Nhất)